Ralf van Lieshout

leestijd 2:30

Een beetje filosofie op je blog. Dat kan geen kwaad. Ik had dit stukje al eens geschreven voor een presentatie die ik zou geven maar uiteindelijk heeft dit stuk het podium niet gehaald. Het was niet vrolijk genoeg, te zweverig en (weer) te kritisch over social media en dat paste niet helemaal bij het evenement (georganiseerd door mijn werkgever ;-)).

Het gaat over de allegorie van de grot van Plato. Voor degene die deze nog niet kennen, onderstaande afbeelding legt het wel aardig uit.

De gevangenen in de grot aan de linkerkant zitten vastgeketend en kunnen maar één kant op kijken naar de wand van de grot. Achter hen brand het vuur wat zorgt voor kunstlicht. Tussen het vuur en de grotwand wordt een schaduwspel opgevoerd. De enige werkelijkheid die de gevangenen kennen zijn de schaduwen op de muur waarmee ze zich vermaken en waardoor ze vergeten zich los te maken van hun ketenen.

Over het algemeen wordt aangenomen dat Plato hiermee beschrijft dat wij ‘normale mensen’ de gevangenen zijn die zich vermaken met het schaduwspel opgevoerd door machthebbers. Plato beschrijft hoeveel moeite het mensen kost om zich te ontdoen van de ketens en de weg af te leggen naar de ware schoonheid, werkelijkheid en de échte verlichting buiten de grot. Alleen mensen die de verleiding van het vermaak van het schaduwspel kunnen weerstaan kunnen de grot verlaten en de werkelijkheid zien.

Ik weet eigenlijk niet meer waarom ik naar de allegorie van Plato op zoek ging maar het beeld en het verhaal kwamen me verbazend actueel en bekend voor.

Want juist nu worden percepties van de werkelijkheid gevormd door het beeld wat gecreëerd wordt in hypergepersonaliseerde socialmediabubbles. Deze social platformen hebben er belang bij om mensen veel en vaak op het netwerk te krijgen (zodat er meer advertentieinkomsten binnen komen). Het interesseert die platformen niet of die informatie feitelijk juist en afgewogen is of niet, als je er maar naar kijkt en op reageert. En mensen reageren nu eenmaal sneller op berichten die woede, verbazing of weerzin oproepen dan op vrolijkheid en nuance. Zo zijn we geprogrammeerd.

De netwerken werken verslavend. Zoveel is inmiddels wel bekend. Het gevolg is dat mensen eerder geneigd zijn te kijken naar hun telefoon dan naar buiten. Ze zien liever de schaduwen op social media, gecreeerd door politici, influencers en merken getoond in nep-licht, dan dat ze zich loskoppelen van hun telefoon en gewoon naar buiten gaan op zoek naar waarheid, werkelijkheid en verlichting.

Wat dat aangaat is er in de afgelopen 2500 jaar niet veel veranderd. Zoals communicatiefilosoof Marshall McLuhan in de jaren 60 schreef in het meesterwerk Understanding Media; elk nieuw medium doorloopt dezelfde cyclus; vastleggen van informatie, verspreiden van informatie, manipuleren van het publiek. Conclusie: Plato was de eerste mediaspecialist ter wereld en hij begreep social media eerder dan wij.