Ik heb eerder als eens beloofd het begrip Captology verder uit te leggen. En welk moment is er beter dan de dag na de laatse Apple Keynote. Want het meest sprekende voorbeeld van wat Captology kan doen is wat mij betreft Apple.
Captology dus. Als je je nog niet weet wat het is dan klinkt als een mix tussen Scientology, Caps-Lock-Dag met een mix van psychologie..en in zekere zin klopt dat ook.
Captology staat voor Computer as Persuasive Technology. Het gaat over het onderzoeken, ontwerpen en programmeren van interactieve technologie (computers, mobiele telefoons, games, websites, applicaties) met als doel om het gedrag of het beeld van mensen te beïnvloeden.
Elke dag worden er nieuwe technologieën en producten ontwikkeld die als doel hebben om de manier waarop we denken en doen te veranderen. Maar wat opvallend is is dat de meeste consumenten zich daar totaal niet van bewust zijn. Onbewust worden ze dus gestuurd om anders te doen en anders te denken.
In deze blogpost geeft ik 3 eenvoudige voorbeelden van Captology waar iedereen waarschijnlijk wel eens mee te maken heeft, en een oproep om meer programmeerlessen te gaan geven op scholen!
Subliminale beïnvloeding
Toen ik nog studeerde (It were the 90s Baby!) volgde ik een college over subliminale beïnvloeding. Daarin kwam een voorbeeld voorbij uit de jaren 50 waarbij eigenaren van bioscopen samen met Coca Cola tijdens films supersnel Coca Cola in beeld te brachten. Die frames waren zo kort dat de mensen in de bioscoop ze niet met het blote oog konden ‘waarnemen’. Maar uiteindelijk zorgde het er wel voor dat mensen in de pauze méér Coca Cola gingen bestellen!
Public concern was enough to lead the Federal Communications Commission to hold hearings and to declare subliminal advertising “contrary to the public interest” because it involved “intentional deception” of the public.
De toepassing van subliminale beïnvloeding werd in de jaren 70 als ‘niet in het algemeen belang’ bestempeld omdat er sprake zou zijn van opzettelijk bedrog.
Maar wat is het verschil met Captology? Beslis het zelf. 3 voorbeelden van recentere tijden!
1: Sexy buttons
Toen Apple the eerste iPhone introduceerde was de hele wereld verrast door de fantastische mooie knopjes. Knopjes waar je eigenlijk niet vanaf kon blijven. Dit was het gevolg van de visie van Steve Jobs die heel goed begreep dat als je het toetsenbord overbodig wilde maken, je dan wel met een geweldig alternatief zou moeten komen.
Alles aan de iPhone is ontworpen zodat je er niet vanaf kunt blijven! Nog elke dag zijn er interactieontwerpers, art directors, en geluidsontwerpers bezig om nieuwe methoden te bedenken om onze aandacht voor het toestel of de applicaties te pakken en vast te houden.
Kijk voor de grap ook eens heel bewust naar je telefoon op het moment dat je een nieuwe bericht krijgt. Je telefoon licht ineens helder op, en onder in je beeld verschijnt een soort knigh-rider-achtige animatie waarbij licht van links-naar rechts vloeit (slide to unlock). Je kunt er haast niet vanaf blijven. Die animatie is ontworpen en getest omdat deze de meeste mensen verleidt om het daadwerkelijk toe doen! En boem…weer ben je even weg uit je gesprek of je werk en zit je in je telefoon. Kassa!
In de originele Whatsapp-Ping zitten tientallen, zo niet honderden uren van testen en optimaliseren met als doel een onderscheidende toon te vinden die ons (bijna letterlijk) als sex in de oren klinkt – frequenties die ons gehoor strelen! Alles met als doel om meer en vaker te appen. Niets is toevallig!
2: Principes van beïnvloeding
Een andere Koning van Captology is Booking.com. In het boekingsproces van Booking.com word je doodgegooid met de technische toepassing van Cialdini’s 6 principes van het overtuigen.
Kijk maar eens naar bovenstaand screenshot:
- “Er is weinig beschikbaarheid”: Schaarste creëert urgentie! Ik moet snel zijn..Maar ook Consistentie; ik heb de keuze gemaakt om naar Parijs te gaan dus is de kans groot dat ik niet op andere gedachten zal worden gebracht – door het suggereren van schaarste vergroten ze de kans dat ik nu ga boeken voor deze periode.
- “Door ons aanbevolen: Dat gaat om autoriteit. Booking weet alles van hotels. Als zij zeggen dat het goed is moet het wel zo zijn.
- “25 personen zijn dit hotel aan het bekijken: wederom schaarste en urgentie! Ik moet snel zijn. Maar ook – sociale referentie: als anderen aan het kijken zijn dan zal het wel goed zijn.
- “Laatste boeking 39 minuten gelden”: Sociale referentie: kort geleden nog geboekt, ik ben niet de enige, dus het zal wel goed zijn.
- “Goed 7,5”: Social referentie. Als 598 mensen zeggen dat het goed is zal het wel zo zijn.
- “Vandaag 21% korting”: Urgentie: Het zal me niet verbazen als Booking me die kamer eigenlijk het liefst wil verkopen, en niet de kamer die erboven staat.
En zo zijn er nog genoeg andere punten op te noemen. Kleine prikkels die ons gedrag sturen. Maar de vraag is: wie zegt dat het waar is wat Booking me allemaal verteld? Misschien wel. Maar veel waarschijnlijker is dat ik onderdeel ben van een continue optimalisatie experiment waarin Booking data verzameld van honderduizenden boekingsprocessen om vervolgens hun ontwerp en prikkels te optimaliseren voor ‘de grootste kans op een boeking’.
3: de eenarmige bandiet
Weet je waar ook een knap staaltje captology tegen komt? Op social platformen zoals Facebook 
en Twitter. Vooral op mobiel merk je dat heel goed. Het pull-to-refresh principe is al langer bekend maar een refresh van je timeline op Facebook of Twitter is haast een orgastische ervaring voor iedereen die verslaafd is aan nieuwe berichten, likes, retweets of favourits. Je trekt met je vinger je timeline omlaag…..je laat los….er verschijnt een wieltje in beeld…dan hoor je een *plopje* en dan is het moment daar dat of blij – of teleurgesteld wordt. De 
vergelijking met de spanning van een eenarmige bandiet in het casino ligt voor de hand.
Wie heeft de invloed?
Wat er op dit moment gebeurd is dat er een ‘elite’ ontstaat die kan programmeren en die daarmee de massa kan beïnvloeden. En grote bedrijven met veel geld kunnen die programmeurs betalen.
Zoals vroeger de mensen die konden lezen macht hadden over de analfabeten en de televisiemakers over de kijkers. De oplossing is dan niet op Captology-achtige toepassingen te verbieden -zoals subliminale beïnvloeding in de jaren 70 van de vorige eeuw- de oplossing is om meer mensen te leren te programmeren. Voor mij is het misschien te laat – ik ben al blij dat ik me kan beseffen dat ik beïnvloed wordt en dus af en toe een andere keuze kan maken – maar voor onze kinderen ligt daar nog een enorme kans.
Wanneer kinderen leren om te programmeren gaan ze automatisch beter begrijpen hoe ze beïnvloedt kunnen worden en krijgen ze de vaardigheden om zelf te bepalen hoe hun wereld er uit gaat zien. Essentiële vaardigheden om op te groeien tot autonome wezentjes en om hun onwetende ouders te beschermen tegen de boze digitale buitenwereld.
Het hebben van kinderen als verzekering voor je oude dag…waar hebben we dat eerder gehoord 😉
T.B.C.
Ralf van Lieshout 
Geef een reactie